1. Biện pháp kỹ thuật

a. Khi lắp đặt thiết bị nâng Việc lắp đặt phải tiến hành theo thiết kế và phải tuân theo những yêu cầu sau:

- Đối với cần trục ô tô và bánh hơi phải đặt lên nền đất chắc; nền đất yếu phải được gia cố, mặt nền lầy lội phải có biện pháp chống trơn trượt, sa lầy; độ nghiêng của nền không được quá góc giới hạn cho phép.

- Đối với các thiết bị nâng chạy trên đường ray như cần trục đường sắt, cần trục tháp, cổng trục... đường ray phải lắp đặt theo đúng các yêu cầu kỹ thuật. Đối với tất cả các loại thiết bị nâng khi lắp đặt ở trong nhà hay ngoài trời phải tuân theo khoảng cách quy định theo tiêu chuẩn đến các kết cấu xây dựng, thiết bị, máy móc, chồng đống vật liệu, cây cối...ở xung quanh để tránh va chạm khi hoạt động tại chỗ cũng như khi di chuyển.

- Khi đặt thiết bị nâng gần hố, hào sâu phải đảm bảo khoảng cách tối thiểu từ điểm tựa gần nhất của thiết bị nâng đến mép hố, hào, theo quy định trong bảng 1. Trường hợp nếu điều kiện thực tế không cho phép đảm bảo được khoảng cách quy định trên, phải có biện pháp chống sụt lở hố, hào trước khi đặt thiết bị nâng.

Bảng 1. Khoảng cách tối thiểu từ điểm tựa gần nhất của thiết bị đến mép hố

- Khi đặt thiết bị nâng gần đường dây tải điện, phải đảm bảo khoảng cách tối thiểu từ thiết bị nâng đến dây điện gần nhất theo quy định trong bảng 2.

Bảng 2. Khoảng cách tối thiểu từ thiết bị nâng đến dây điện gần nhất

b. Khi vận hành thiết bị nâng

Để đảm bảo an toàn, phòng ngừa sự cố, tai nạn khi vận hành thiết bị nâng phải thực hiện các biện pháp đảm bảo các yêu cầu sau:

- Thiết bị nâng phải hoàn chỉnh, có đầy đủ các thiết bị cơ cấu an toàn cần thiết và hoạt động chính xác, đảm bảo độ tin cậy.

- Tình trạng máy nói chung và các bộ phận, cơ cấu, chi tiết riêng không bị hư hỏng quá mức quy định. Nếu đã quá giới hạn quy định thì phải sửa chữa, thay thế xong mới được vận hành.

- Máy phải đảm bảo ổn định: Nền đất, đường đặt cần trục phải cứng chắc không bị lún. Nếu là đất tơi xốp, đất mới đắp, thì phải đầm chặt; Độ dốc mặt đường, mặt nền phải bằng phẳng, góc nghiêng không được vượt quá góc nghiêng quy định.

- Không được nâng chuyển tải quá trọng tải của thiết bị nâng. Đối với các loại cần trục có trọng tải thay đổi theo tầm với, mômen tải không vượt quá mômen tải tối đa; Vận tốc chuyển động khi di chuyển và khi quay cần trục, khi nâng, hạ và quay tay cần, khi nâng hạ tải không được vượt quá quy định đối với mỗi loại thiết bị. Không đảo hướng chuyển động và phanh hăm đột ngột.

- Khi có gió mạnh trên cấp 5 không được vận hành máy trục (ở ngoài trời). Cần trục tháp phải kẹp chặt vào đường ray bằng thiết bị kẹp chống di chuyển tự do và hạ tay cần trục theo phương thẳng đứng áp vào thân tháp (đối với cần trục có tay cần không quay được theo phương ngang).

- Lắp đặt và sử dụng đầy đủ các thiết bị che chắn, rào ngăn vùng nguy hiểm nhằm cách ly, cản trở các bộ phận của cơ thể lọt vào vùng nguy hiểm của máy. Đối với vùng nguy hiểm trên máy các thiết bị che chắn an toàn phải đáp ứng các yêu cầu cơ bản sau: Phải ngăn ngừa được tác động của các yếu tố nguy hiểm đến người; Phải bền chắc dưới tác động cơ, nhiệt, hoá... (biến dạng, nóng chảy, ăn mòn...); Ít hoặc không gây trở ngại cho việc quan sát, xem xét làm vệ sinh, tra dầu mỡ và bảo dưỡng các bộ phận được che chắn. Trong quá trình sử dụng, thiết bị che chắn có thể bị mất mát, hư hỏng, để đảm bảo an toàn cần phải thay thế, sửa chữa ngay, không để thiếu thiết bị che chắn tồn tại lâu dài.

Đối với vùng nguy hiểm xung quanh thiết bị nâng. Tuỳ thuộc vào từng loại cụ thể, vùng nguy hiểm xung quanh có phạm vi ranh giới khác nhau và cần phải được tính toán xác định cụ thể.

- Phải có những biện pháp phòng ngừa sự cố, tai nạn điện khi vận hành thiết bị nâng Cụ thể phải thực hiện nối đất hoặc nối không tuỳ thuộc vào mạng điện cung cấp: đối với nguồn điện cấp là mạng ba pha có trung tính cách ly thì thực hiện nối đất bảo vệ, còn nguồn cấp là mạng ba pha bốn dây, có dây trung tính nối đất thì phải thực hiện nối không bảo vệ.

- Tổ chức chiếu sáng hợp lý, đủ độ rọi tiêu chuẩn và không có các hiện tượng bóng, chói lóa, hoặc sự tương phản lớn giữa vật chiếu và nền xung quanh. Khi không đủ ánh sáng tự nhiên phải tổ chức chiếu sáng nhân tạo. Đảm bảo đầy đủ ánh sáng ở trên máy, trong phạm vi máy hoạt động, cũng như trên đường máy di chuyển.

c. Bảo dưỡng, sửa chữa định kỳ.

- Bảo dưỡng thiết bị nâng là công việc phải tiến hành định kỳ theo yêu cầu sử dụng, bảo quản đã ghi trong tài liệu kèm theo máy và phổ biến là có hai loại hình bảo dưỡng sửa chữa: Sửa chữa nhỏ (tiểu tu) chủ yếu để sửa chữa các chi tiết dễ bị ăn mòn và hư hỏng. Thay thế định kỳ các loại chi tiết có thời gian sử dụng nhất định; Sửa chữa lớn (đại tu), với chu trình đại tu được tính theo công thức:

T = 14000 ß

trong đó T - số giờ sử dụng máy;

ß - hệ số phụ thuộc vào chế độ làm việc và loại thiết bị nâng (bảng 3)

Bảng 4. Bảng trị số hệ số ß

- Khi sử dụng phát hiện thấy có chi tiết, bộ phận đã bị hư hỏng, mòn quá quy định cho phép phải sửa chữa, thay thế ngay. Khi sửa chữa, thay thế các chi tiết, bộ phận của thiết bị nâng phải có biện pháp đảm bảo an toàn.

- Sau khi sửa chữa, thay thế các chi tiết, bộ phận quan trọng như kết cấu kim loại, cáp, móc phanh... phải tiến hành khám nghiệm kỹ thuật có thử tải trước khi đưa vào sử dụng.

2. Biện pháp tổ chức quản lý

a. Tổ chức

- Tuyển dụng, sử dụng công nhân. Đối với công nhân phục vụ thiết bị nâng: lái chính, lái phụ, thợ sửa chữa, thợ điện, thợ treo buộc tải phải đáp ứng các điều kiện sau: Tuổi từ 18 trở lên; Phải có giấy chứng nhận đảm bảo sức khoẻ phù hợp với công việc do y tế cấp; Phải được đào tạo ở các trường kỹ thuật chuyên nghiệp hoặc công nhân kỹ thuật, phải có bằng hoặc chứng chỉ tốt nghiệp.

- Tổ chức kiểm tra, bồi dưỡng kiến thức chuyên môn, tay nghề quy định: Định kỳ ít nhất mỗi năm 1 lần; thợ lái khi chuyển sang lái máy khác loại; sau khi nghỉ lái quá 1 năm hoặc khi có yêu cầu của cán bộ quản lý thiết bị nâng hay cán bộ thanh tra.

- Phải thực hiện theo dõi giám sát chặt chẽ sự hoạt động của thiết bị nâng để phát hiện những hiện tượng thiếu an toàn và có biện pháp khắc phục.

- Phải tổ chức tốt chế độ huấn luyện về an toàn lao động theo đúng quy định. Trang bị đầy đủ và đảm bảo chất lượng các phương tiện bảo vệ cá nhân cần thiết.

b. Quản lý

- Trách nhiệm quản lý: Thủ trưởng đơn vị sử dụng phải quyết định bằng văn bản người chịu trách nhiệm chính về quản lý và sử dụng thiết bị nâng (trưởng phòng cơ điện, đội trưởng, tổ trưởng máy,...).

- Trách nhiệm quản lý từng máy giao cho tổ lái, chịu trách nhiệm chính là tổ trưởng hoặc lái chính.

- Nội dung công tác quản lý thiết bị nâng bao gồm: Quản lý hồ sơ kỹ thuật và khai báo, đăng ký và xin cấp giấy phép sử dụng các loại thiết bị nâng ở Cơ quan thanh tra kỹ thuật an toàn địa phương trước khi đưa vào sử dụng Đối với mỗi thiết bị nâng phải có đầy đủ hồ sơ kỹ thuật như: lý lịch máy và thuyết minh hướng dẫn kỹ thuật lắp đặt, bảo quản và sử dụng an toàn. Nếu không có hồ sơ gốc (của nhà máy sản xuất) thì phải tiến hành lập hồ sơ kỹ thuật. Lý lịch thiết bị nâng được lập theo mẫu quy định trong tiêu chuẩn.

TS. Triệu Quốc lộc